Asansör Kılavuz Rayları Hakkında Bilmeniz Gerekler

Asansör kılavuz rayları, modern bina taşımacılığının en kritik güvenlik bileşenlerinden biridir. Bu raylar asansör kabininin düzgün ve güvenli bir şekilde hareket etmesini sağlayan temel yapı elemanları olarak görev yapar. Asansör sistemlerinin güvenli çalışması için bu rayların doğru seçimi ve montajı hayati önem taşır.

Günümüzde asansör rayları, soğuk çekme veya sıcak haddeleme yöntemleriyle üretilen yüksek kaliteli çelik malzemelerden imal edilmektedir. Asansör kabini ve karşı ağırlığın hareketini yönlendiren bu kılavuz raylar, binanın yüksekliği, asansörün kullanım amacı ve taşıma kapasitesi gibi faktörler göz önünde bulundurularak seçilir. Bu makalede, kılavuz rayların yapısı, bakımı ve seçim kriterleri detaylı olarak ele alınacaktır.

Asansör Kılavuz Raylarının Yapısı ve Malzemesi

Asansör ray sistemi, asansörlerin belirli bir düzlem üzerindeki hareketini sağlayan ve düzgün, sarsıntısız çalışmayı garanti eden temel yapı elemanıdır. Kılavuz raylar, yüksek kaliteli çelik malzemeden üretilmekte ve çekme gerilmesi 370 N/mm² ile 520 N/mm² arasında olan yapı çeliklerinden imal edilmektedir ¹.

Asansör kılavuz rayları, T profil şeklini aldıktan sonra iki ana sınıfa ayrılır:

Soğuk çekme asansör rayları (A tipi)
İşlenmiş asansör rayları (B tipi)

Rayların yüzey sertliği 3.2 μm ile 6.3 μm arasında değişmektedir ¹. Malzeme kompozisyonunda karbon oranı %0.14-0.20, silisyum %0.19 ve mangan %0.58-0.69 bulunmaktadır ². Bu özel kompozisyon, rayların dayanıklılığını ve güvenliğini optimize etmektedir.

Ray bağlantı sistemi, ray flanşı, tırnak, dübel ve cıvata takımından oluşmaktadır. TS ISO 7465 standardına göre, raylar birbirlerine standart ölçülerdeki bağlantı pabuçları ile cıvatalı olarak bağlanır ³. Özellikle kaynaklı bağlantılar, ancak sertifikalı kaynak ve röntgen sonucu güvenli kabul edilebilmektedir.

Asansör Raylarının Bakımı ve Güvenlik

Düzenli bakım ve güvenlik kontrolleri, asansör sistemlerinin güvenilir çalışması için vazgeçilmez bir gerekliliktir. Periyodik bakım, asansörün tüm elemanlarının düzenli olarak kontrol edilmesini ve herhangi bir aşınma veya arıza belirtisi gösteren parçaların onarılmasını veya değiştirilmesini içerir ⁴.

Temel Bakım Gereksinimleri:

Kılavuz raylar yılda en az bir kez tamamen temizlenip yağlanmalıdır ⁵
Ray yüzeylerinde pas, kir ve aşırı yağlanma olmamalıdır ⁶
Rayların bağlantı elemanları (flanşlar ve kenetler) düzenli kontrol edilmeli, gevşemiş somun ve cıvatalar sıkılmalıdır ⁶
Sürtünmeye tabi elemanlar paslanmaya karşı koruyucu yağ ile yağlanmalıdır ⁵

Bakım prosedürü, EN 2168 Standardında verilen “Asansör Bakım Kuralları” ve EN 10922 Standardında verilen hususlara uygun olmalıdır ⁵. Düzenli bakım, mekanik parçaların optimal durumda tutulmasını sağlar ve sistemin genel performansını artırır ⁴.

Asansör raylarının güvenliği için özellikle dikkat edilmesi gereken nokta, emniyet tertibatının çalışması sırasında kuyuya düzgün sabitlenmeleridir. Kılavuz raylar düzgün sabitlenmemişse, kılavuz ray braketleri aşırı dikey yüklere maruz kalır ⁷. Bu nedenle, periyodik kontroller sırasında tespit edilen herhangi bir sorun, potansiyel güvenlik tehlikelerini önlemek için derhal giderilmelidir ⁸.

Bakımsız asansörler birçok güvenlik riskini barındırır ⁴. Bu yüzden düzenli bakım, asansörün verimli çalışmasını sağlayarak enerji kullanımını optimize eder ve ani arızaların önüne geçer. Özellikle asansör kapılarının düzgün kapanıp açılmasını sağlamak için kapı mekanizmaları detaylı olarak incelenir ⁴.

Asansör Kılavuz Ray Seçimini Etkileyen Faktörler

Doğru asansör kılavuz rayı seçimi, asansör sisteminin güvenli ve verimli çalışması için kritik öneme sahiptir. Asansör projesine uygun ray seçiminde birçok önemli faktör rol oynamaktadır.

Temel Seçim Kriterleri:

Kabin ağırlığı ve yük kapasitesi
Emniyet fren tipi ve ray döşeme sistemi
Kabin tasarımı ve askı noktası özellikleri
Ray montaj tipi ve konsol ağırlığı ⁹

Asansör raylarının kalitesi ve dayanıklılığı, uzun vadeli performans için belirleyicidir. Rayların kopma uzaması %8’den az olanlar kırılgan kabul edildikleri için kullanılmazlar ¹⁰. Kopma uzaması %8 ile %12 arasında olan raylarda güvenlik tertibatı çalışmasında katsayısı St = 3,00 iken, normal çalışmada St = 3,75 olarak belirlenmiştir ¹⁰.

Ray montajında sabit ve ayarlanamayan bağlantılar, TS ISO 7465 ve TS EN 81-20 standartlarına uygun kabul edilmemektedir ¹⁰. Kaynaklı bağlantılar ancak sertifikalı kaynak ve röntgen sonucu güvenli kabul edilebilmektedir ¹⁰.

Sismik yükler gibi ani zorlanmalar, normal koşullar altında çalışmak için tasarlanmış asansör elemanlarını beklenmedik şekilde etkileyebilir ¹¹. Bu nedenle, ray seçiminde binanın deprem riski ve yapısal özellikleri de dikkate alınmalıdır.

Ray konsollarının itmesi ile oluşan kuvvet (Fp) ve birleşik sehim hesaplamaları, ray boyutlandırmasında önemli parametrelerdir ¹⁰. Bina yapısından oluşan sehimin, yanal kuvvetlerden oluşan sehim hesaplarına eklenmesi zorunludur ¹⁰.

Sonuç

Asansör kılavuz rayları, modern bina taşımacılığında güvenliğin temel taşını oluşturur. Yüksek kaliteli çelik malzemeden üretilen bu raylar, özel kompozisyonları ve hassas üretim süreçleriyle maksimum dayanıklılık sağlar. Standartlara uygun montaj ve doğru malzeme seçimi, asansör sistemlerinin güvenli çalışmasını garanti altına alır.

Düzenli bakım ve doğru ray seçimi, asansör sistemlerinin uzun ömürlü performansını belirler. Bina özellikleri, kullanım amacı ve yük kapasitesi gibi faktörler göz önünde bulundurularak yapılan ray seçimi, sistemin optimal çalışmasını sağlar. Asansör raylarının güvenli ve verimli kullanımı, sadece teknik standartlara uygunlukla değil, aynı zamanda düzenli bakım ve kontrollerin titizlikle uygulanmasıyla mümkündür.

Asansör rayı nedir?

Asansör rayı, asansörlerin belirli bir düzlemde hareket etmesini sağlayan ve çeşitli bağlantı ekipmanlarını barındıran sistemdir.

Asansör nasıl çalışır?

Asansör, seçilen katın düğmesine basıldığında elektrik motorunu harekete geçirir. Bu motor, palanga sistemindeki makaraları döndürür ve çelik halatlar bu makaralara dolanarak asansör kabinini yukarı çeker. Kabin, istenilen kata ulaştığında, asansördeki fren sistemi devreye girerek kabini durdurur.

Referanslar

[1] – https://transport.itu.edu.tr/docs/librariesprovider99/dersnotlari/dersnotlarimak540/mak540-3.pdf?sfvrsn=6
[2] – https://cncray.com/tr/sayfa/ozellikler
[3] – https://serdartavaslioglu.com/wp-content/uploads/2019/02/2017.08-YEN%C4%B0-RAY-HESAPLARI-VE-%C3%96RNEK-ASRAY-1.pdf
[4] – https://www.sncasansor.com/periyodik-bakimin-onemi-ve-asansor-guvenligi-uzerindeki-etkileri/
[5] – http://www.ozengroup.com.tr/gerekli_teknik_bilgiler/asansor_ve_bakimlari/
[6] – https://www.hyundaielevator.com.tr/sites/1/upload/files/ASANSOR_ISLETME_VE_BAKIM_EL_KITABI_(HIZ_005)_R02-389.pdf
[7] – https://elevatorworld.com/tr/g%C3%B6re/asans%C3%B6r-k%C4%B1lavuz-ray-braketlerinin-tasar%C4%B1m-parametreleri-ve-stres-analizi/
[8] – https://www.e-asansor.com/blog/icerik/asansor-raylari-dikey-tasimaciligin-omurgasi
[9] – https://smlift.com.tr/asansor-raylari/
[10] – https://serdartavaslioglu.com/wp-content/uploads/2019/01/2017.08-YEN%C4%B0-RAY-HESAPLARI-VE-%C3%96RNEK-HESAP.pdf
[11] – https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1656568